كنترل حشرات و جوندگان و بند پايان موذي بعد از وقوع بلاهاي طبيعي:

تغييرات و دگرگوني طبيعت هميشه با تخريب ساختمانها ، مرگ، رنج و درماندگي،گسيختگي زندگي مردم ، بيماري و .... همراه است . زلزله ، طوفان ، سيل ، رانش زمين و .... از بلاهاي طبيعي ميباشند كه ويرانيهاي بسيار زياد پيامد آن است ضمن اينكه شرايط ويژه اي را ايجاد ميكنند و مردمي كه در چنين شرايطي قرار ميگيرند ناچارا"به سرپناه ، امكانات بهداشتي ، مواد غذايي ، پوشاك و مراقبتهاي پزشكي نياز دارند . بدنبال هر دگرگوني انواع بيماريهاي واگير و غير واگير به علت حضور عوامل بيماريزا در محل شيوع مي يابند كه بايستي در جهت كاهش آنها اقداماتي اساسي صورت گيرد .فعاليت و اقدامات بهداشتي براي جلوگيري و كنترل سريع بيماريها بعد از بلاهاي طبيعي امري اجتناب ناپذير است .

دوره فعال بلايا ممكنست از چند ثانيه تا چند روز بسته به نوع بلا به طول بيانجامد .

اولين اقدام عبارتست از :

نجات اشخاص مجروح ، تخليه و مراقبت از مجروحين ، يافتن و دفن جنازه افراد و لاشه حيوانات تلف شده و درصورت شكستگي لوله ها ، تعمير آنها.

بعد از وقوع بلايا نجات و مراقبت از قربانيان حادثه ، عمليات امداد كه شامل ايجاد سر پناه مناسب و كمپ هاي بهداشتي ، تامين آب سالم ، ايجاد توالتهاي بهداشتي ، تامين مواد غذايي و پزشك ، تعمير لوله هاي آب و گاز ، كابل برق و .... كنترل ناقلين و آموزش بهداشت به بازماندگان حادثه .

در اين راستا اقدامات بهداشت محيط در اولويت قرار دارد .

تامين آب سالم جهت جلوگيري از بيماريهايي نظير : اسهال ، اسهال خوني و ساير بيماريهاي انگلي الزامي است

ايجاد سرويسهاي بهداشتي مناسب با فاصله كافي از محل اسكان بازماندگان جهت جلوگيري از آلودگي منابع آب و خاك .

جلوگيري ازآلودگي مواد غذايي توسط گرد و خاك ، جلوگيري ازانتقال بيماريهاي انگلي و كاهش آلودگي غذا توسط مگس و ساير حشرات .

ايجاد مكانهاي جمع آوري و دفن زباله .

ايجاد مكانهاي دفن اجساد و لاشه حيوانات .

آموزش مردم بلا ديده جهت استفاده از تاسيسات بهداشتي و رعايت بهداشت فردي.

اقدام به سمپاشي اماكن جهت جلوگيري از پرورش و رشد حشرات موذي و جوندگان .

كنترل ناقلين و جوندگان براي كاهش احتمال بروز اپيدمي بيماريها .

نظر به تغيير و دگرگوني در محيط ، امكان تشديد فعاليت تعدادي از جانوران و بند پايان در منطقه وجود دارد كه در اين خصوص راهكارهايي جهت كنترل ناقلين ارائه ميشود:

كنترل پشه ها و مگسها

بعد از حوادث غير مترقبه و بلاهاي طبيعي تعادل محيط بهم خورده و تغييرات محوطه سبب ازدياد تعداد زيادي از دو بالان مزاحم از جمله پشه ها ميشود . شكستگي لوله ها ، راهيابي جريان آبهاي زير زميني به سطح زمين ، پر شدن گودال ها از آب ، فراهم شدن شرايط مساعد براي زيست و تكثير پشه ها ، در مدت زمان كوتاه سبب ازدياد پشه ها خواهد شد . پشه ها علاوه بر انتقال عوامل بيماريزايي مختلف با گزش خود آسايش و آرامش را از انسانها و ساير موجودات سلب مينمايند .

جهت كنترل پشه ها مواردي كه در شرايط اضطراري توصيه ميشود عبارت است از :

1 – توزيع دور كننده هاي شيميايي در اسرع وقت تا باز ماندگان حادثه را از گزش و مزاحمت حشرات و بند پايان محفوظ بدارد .

2 – توزيع پشه بندهاي آغشته به حشره كش.

3 – اقدامات محيطي برنامه ريزي و ساماندهي دقيق و انجام فعاليتهايي جهت كاهش و تغيير فاكتورهاي محيطي و بحداقل رساندن انتشار ناقلين و تقليل هر چه بيشتر تماس بين انسان ، ناقل و عامل بيماريزا بشرح زير:

1-3 - بازرسي محل اسكان و محيط اطراف براي تعيين محل زاد و ولد پشه ها

2-3 - زهكشي ، پر كردن چاله ها ، تسطيح زمين و تغيير وضع آبهاي جمع شده ، پوشاندن درب ظروف آب

3-3 - نصب تانكرهاي درب دار جهت استفاده مردم و كنترل شير آب و لوله هاي مربوطه جهت كاهش چكه آب

4 – انجام عمليات سمپاشي با استفاده از سموم بهداشتي

كنترل مگسـها

مگسها بعد از بلاهاي طبيعي در محل به وفور يافت ميشوند زيرا شرايط براي تكثير و زاد و ولد آنها فراهم ميباشد . وجود اجساد قربانيان و لاشه حيوانات ، راهيابي فاضلابها به سطوح باز ، تجمع زباله و عدم جمع آوري زباله سبب جلب مگسها مي شوند . مگسها بطور مكانيكي توانايي انتقال عوامل بيماريزا را دارند و در جوامع حادثه ديده سالمونلا ، شيگلا ، اشرشيا را به راحتي منتقل ميكنند .

جهت كنترل مگسها موارد زير توجه ميشود:

1 – استفاده از پشه بند

2 – پوشاندن ظروف و مواد غذايي با استفاده از كيسه هاي نايلون

3 – جمع آوري اجساد قربانيان حادثه و دفن آنها

4 – دفن بهداشتي زباله

5 – اختصاص محلهاي سر بسته جهت دفع فضولات جامد

6 – ايجاد توالتهاي بهداشتي

7 – انجام عمليات سمپاشي با استفاده از سموم بهداشتي و تكرار آنها بعد از 1 هفته


كنترل شپش

شپشها در شرايط غير مترقبه و اضطراري هنگامي كه تعداد زيادي از افراد مجبورند براي مدتي در يك محل غير بهداشتي زندگي كنند به وفور يافت ميشود . شپشها از راه تماس نزديك انتشار مي يابند . شپشها علاوه بر خونخواري مكرر كه باعث آزار ميشود بيماريهايي نظير تب راجعه اپيدميك و تيفوس را نيز منتقل ميكنند و در اين انتقال فقط شپش بدن نقش دارد . شپش سر با خونخواري ايجاد زخم در روي سر و امكان ورود باكتريها را فراهم آورده و ايجاد زخم ميكند .

براي كنترل شپشها در شرايط اضطراري ميتوان از راه كارهاي زير استفاده نمود :

1 - تعويض لباسها و ملحفه ها

2 – شستشو و جوشاندن لباسها در آب 60 درجه به مدت 10 تا 20 دقيقه و يا دماي كمتر و مدت شستشوي بيشتر

3 –در صورت دسترسي به آب استحمام ، شستشوي مكرر سر و بدن

4 – استفاده از گرد حشره كشهاي بهداشتي مانند پرمترين 5/0 -1% جهت مبارزه با شپش بدن و سر

5 – استفاده از شامپو پرمترين 1% جهت كنترل شپش سر

6 – در صورت نداشتن امكانات عدم استفاده از لباسهاي آلوده لااقل براي مدت 10 روز

7 – سمپاشي كمپ يا چادر با استفاده از حشره كشهاي بهداشتي

كنترل هيره (مايت ) مولد بيماري گال

يكي ديگر از بيماريهايي كه در زمانها و در محلهاي خاص بوجود مي آيد بيماري گال است كه توسط يك بند پا (مايت يا هيره ) به نام ساركوپت اسكابيئي ايجاد ميشود . با ورود و فعاليت اين هيره داخل پوست ، در نواحي مخصوص از بدن خارش شديد ايجاد ميشود كه علاوه بر خارش، محل خراشها هم راه ورودي براي باكتريهاي مختلف ميباشد كه عفونت ثانويه پيامد آن است . اين بيماري در جوامعي مشاهده ميشود كه تعداد زيادي از افراد مجبورند با هم در يك محل و تحت شرايط خاص زندگي كنند مانند زلزله ، سيل و ساير بلايا .

جهت درمان بيماري گال

1 – ماليدن كرم يا امولسيون 1% گامكسان بر روي بدن ، استفاده از بنزيل بنزوات 10% . داروهايي نظير ميتيگال نيز در صورت در دسترس بودن توصيه ميشود . يك بار درمان كافيست ولي اگر به ميزان كافي دارو در دسترس باشد 7-2 روز بعد تكرار شود .

2 – جوشاندن ملحفه ها و لباسها (عدم استفاده از ملحفه ها و لباسهاي زير آلوده لااقل براي يك هفته )

3 – سمپاشي كمپ يا چادر با استفاده از حشره كشهاي بهداشتي

كليه افراد اعم از آلوده يا سالم كه در يك محل زندگي ميكنند بايستي در يك زمان از مواد فوق استفاده نمايند تا بيماري كنترل شود .

مبارزه با جوندگان بعد از وقوع بلاياي طبيعي

دگرگوني در طبيعت ، تخريب اماكن ، زير و رو شدن زمين در اثر بلاهاي طبيعي امري اجتناب ناپذير است . در اثر وقوع اين حوادث ، محيط زندگي موجودات كه در حال تعادل طبيعي است بهم ميخورد در نتيجه تعدادي از موجودات كه در شرايط عادي و طبيعي در زير زمين زندگي ميكنند تغيير محيط داده به سطح زمين راه مي يابند و چون همه امكانات در سطح زمين برايشان مهيا ميباشد ، تغيير روش زندگي ميدهند . موشها از جمله حيواناتي هستند كه در اين شرايط به تعداد زياد در محلهاي تخريب شده مشاهده ميشوند . موشها طبق عادت بيولوژي و شرايط زيستي خود براي بدست آوردن مواد غذايي شبها از لانه خود خارج ميشوند ولي بعد از بلاياي طبيعي چون مواد غذايي در دسترس ميباشد براي تغذيه نيازي به زمان ندارند ، در اماكن روزها نيز مشاهده ميشوند .

خطرات ناشي از عدم جمع آوري صحيح و دفع زباله و باز تاب آن در ازدياد جوندگان ، حشرات و حيوانات ديگر بر هيچكس پوشيده نيست . وجود طعمه هاي خشك و مرطوب و پناهگاهها موجب طغيان آنها ميشوند .

موشها از نظر بهداشتي اهميت زيادي دارند و عامل تعدادي از بيماريها مانند لپتوسپيروز (يرقان هموراژيك)،تب ناشي از گاز گرفتگي موشها و در انتقال طاعون و .... نقش دارند.

با توجه به بيولوژي موشها و اينكه سريعا زاد و ولد كرده و جمعيت زيادي را بوجود ميآورند .

براي جلوگيري از بيماريهاي منتقله توسط آنها مبارزه بايستي در اولويت قرار گيرد ، موارد زير توصيه ميشود:

1- احداث كمپ و چادرها در سطوح بالاتر از زمين و دورتراز مناطق حادثه ديده كه ارتباط حيوانات و بند پايان كمتر شود .

2- ئجلوگيري از پراكنده شدن مواد غذايي در محيط و دور كردن مواد غذايي از دسترس موشها

3- دفع و دفن بهداشتي زباله كه تامين كننده غذاي موشها ميباشد

4- دفن اجساد و لاشه حيوانات براي جلوگيري از حمله حيوانات

5- لانه كوبي تا موشهايي كه در زير زمين هستند به راحتي خارج نشوند

6- تعميرلوله هاي آب و پر كردن گودالهاي آب (چون موشها نسبت به كم آبي حساس ميباشند )

7- پوشاندن فاضلاب روها چون پناهگاه موشها ميباشد .

8- بستن درب مخازن آب و ظروف محتوي مواد غذايي چون بيماريهايي مانند يرقان هموراژيك از طريق ادرار و فضله موش آلوده ايجاد ميشود

9- رعايت موازين بهداشت فردي

10- استفاده از طعمه هاي ضد انعقادي پس از جمع آوري زباله ها و انجام بهسازي محيط توصيه ميشود .