پرورش ماهی

مقدمه:
با تخصصی شدن زراعت وایجادرشته علوم حیوانی انشعاباتی نیز دراین رشته به وجود امده است که میتوان زنبورداری، ماهی پروری، دامپزشکی، طراحی انواع زیست گاه های حیوانات فارم، تولید نسل جدید را نام برد. این انشعابات دررشته علوم حیوانی بیشتر به علت ویژه گی متفاوت دوره پرورش، نحوه استفاده وبهره برداری وروشهای مختلف تربیه مجموعا حیوانات بوده است.
حیوانات موجوداتی هستند که ازمحصولات مختلف انها مانند شیر، پشم، گوشت، استخوان وخون انها بصورت خام ، پخته، خشک شده، پودرشده یا کنسرو شده به تغذیه چه خود حیوانات وچه انسان میرسد.
یکی از زیرشاخه های علوم حیوانی تربیه وپرورش ماهی است، تربیه وپرورش ماهی نیزیک شغل بلکه به عنوان یک تفریح نیزمحسوب می شودکه می توان برای تربیه ان ازحد اقل امکانات دست داشته خویش استفاده کنیم واز طریق ان هم به اقتصاد وهم برای تامین مواد غذایی هموطنان مان کمکی کرده بتوانیم.
متاسفانه درافغانستان درطی چند دهه جنگ کلیه زیربناهای زراعتی مخصوص فارمهای پرورش ماهی به کلی ازبین رفته بود که دردوره جدید کم کم زراعت پیشه گان به این شغل رواورده اند وازطرف دولت به تعداد محدودی فارم ساخته شده که انگشت شماراست وزیادتراین فارمها توسط موسسات وخود اشخاص ساخته شده اند.
چرا پرورش ماهی؟
انسانها که اکثریت پروتین، ویتامینها را دربدن خود ساخته نمیتوانند مجبورند بطریقی به خاطرزنده ماندن و داشتن بدن سالم این مواد را برای حجرات بدنش تهیه کنند. پروتین که برای غذای انسانی بسیارمهم است، با وجودیکه پروتین دربیشترین غذا ها موجود است ولی گوشت ماهی دارای پروتین بیشتری است که قابلیت هضم ان بالاتروبا کیقیت تراست وپروتین برای انکشاف وزن بدن وانکشاف مغزمهم پنداشته میشود وماهی یک منبع عمده پروتین بشمار میرود فلهذا ماهی پروری یک عنصر عمده در تولید پروتین به شمار میرود.
وبه اساس تجزیه کیمیاوی درگوشت ماهی تثبیت شده است که گوشت ماهی یک غذای مکمل وپرارزش بوده وازنقطه نظر کالوری وتولید انرژی مشابه به گوشت گوساله می باشد وگوشت ماهی درترکیب خود دارای پروتین ، مواد معدنی وویتامینهای ضروری بوده ودرصورت میسربودن درغذای انسانها از بسا امراض وناخوشی های خطرناک جلوگیری میکند.
وچون اقلیم ومنابع ابی کشورعزیزما برای شغل ماهی پروری مساعد بوده وبا معطوف نمودن توجه به امرتربیه ان میتوان کمیت وکیفیت تولیدات ماهی را بلند برد.














تاریخچه پرورش ماهی:
احتمالا تاریخچه ماهی پروری درجهان به 2000 سال قبل ازمیلاد، در کشور چین مربوط میشود. در سال 475 قبل از میلاد نیز فان لای ( Fan lai) درعهد نامه چین ، بر روی پرورش ماهی کپور تائید کرده است. انجیل در ایسایاه (2) فصل 19 ایه (10) به پرورش ماهی دراستخرها وابگیره ها اشاره داشته است. علاوه براین درنقاشیهای مصرباستان، اثاری درزمینه استخرهای پرورش ماهیان زیستی مشاهده میشود.
رومیان باستان نیزنوعی پرورش ماهی درحاشیه ساحل را شروع کرده بودند که هنوز درایتالیا وجود دارد. دراین روش که در دوران قرون وسطی اعمال میشد، ماهیان کپور پس ازپرورش به حوضهای کاخ وحوضچه های اشپزخانه صومعه هدایت میشدند. بدین ترتیب، درتمام طول سال منبع اماده ای از ماهیان اب شیرین دراختیار صاحبان کاخ وصومعه قرارمیگرفت.
چینی ها گذشته از این که اغاز گر پرورش ماهی درجهان بودند، امروز سرزمینهای اصلی انها تقریبا نصف تولید جهان راکه سالیانه دومیلیون تن ازانواع ماهیان کپور پرورشی است به خود اختصاص میدهند.
مزارع پرورش ماهی به تدریج درسرتاسر اسیا گسترش یافت وبه اروپا رسید. درخلال دهه 1930 مهاجران اروپائی، پرورش ماهی رابه فلسطین کشاندند واین درحالی بود که زیست شناسان برازیلی با استفاده ازهورمونهای هیپوفیز، روش تخم ریزی القایی را درماهیان ابداع کردند. درهمین زمان نیز پرورش ماهیان قزل الا دردانمارک وجاهای دیگر اغاز شد که درپی خود پرورش سایر ازاد ماهیان را به همراه داشت.
وبعد ازجنگ جهانی دوم میزان صید ماهی درجهان سریعا افزایش یافت و از20 میلیون تن به حدود 65 میلیون تن رسید تا اینکه نهایتا دراوایل دهه 1970 دچار سکون شد.
صعود قیمت سوخت ازیک طرف وکاهش نژادهای ماهیان وحشی ازطرف دیگر منجر به ان شد که میزان رشد صنایع ماهی درسال به کمتراز8% و صید سالیانه جهان به حدود 85 میلیون تن برسد. درحالی که رشد جاری جمعیت جهان درسال به حدود 2% میرسد.
درحال حاظر ماهی بطور متوسط 6% میزان کل پروتین مورد استفاده بشرو 24% پروتین حیوانی را تشکیل میدهد وبسته به نواحی جغرافیائی مختلف مقدار ان متغییر است. البته لازم به ذکر است که یک سوم ماهیان صید شده برای تغذیه حیوانات استفاده میشوند.














معرفی مختصرماهی از لحاظ غذایی:
برای غذای انسانی پروتین بسیارمهم میباشد، باوجودیکه پروتین دربیشترین غذاها موجود است ولی گوست ماهی داری پروتین بیشتراست.
درکشورهای عقب مانده نظربه کشورهای پیش رفته ازگوشت ماهی به اندازه کافی استفاده بعمل نمیاید که به دلیل پائین بودن وضعیت اقتصادی مردم میباشد.
همچنان از طرف دیگرالودگی منابع ابی کشورباعث کمبود ماهی پروری طبیعی میشود، تولیدات ماهی بصورت طبیعی بسیارکم میباشد وازدیاد روزافزون نفوس تاعث این میگرددکه گوشت ماهی به اندازه کافی دردسترس مردم قرارنگیرد.
پروتین برای انکشاف وزن بدن وانکشاف مغزمهم پنداشته میشود وماهی یک منبع عمده پروتین به شمارمیرود فلهذا ماهی پروری یک عنصر عمده درتولید پروتین به شمارمیرود.
ازانجائیکه با انکشاف تکنالوژی امروزی ومدرنیزه شدن وسائل وتجهیزات سهولت را درعرصه های مختلف زندگی بشر بوجود اورده که یکی ازان جمله فعالیت های ماهی پروری وبدست اوردن محصولات ماهی بصورت فنی ومسلکی ان است که درمدت زمان کوتاهی اززمان تاسیس فارم ماهی الی بازار وعرضه نمودن گوشت ماهی جهت مصرف بشر میباشد.(2)

اهمیت گوشت ماهی درافغانستان:
چون اقلیم ومنابع کشورعزیزمابرای شغل ماهی پروری مساعد بوده بامعطوف نمودن توجه به امرتربیه ان میتوان کمیت وکیفیت تولیدات ماهی رابلندبرد.
دراین اواخرجهت ایجادشغل وبدست اوردن رزق حلال موردضرورت پروگرامهای جهت بلند بردن ظرفیت ها درجامعه روی دست گرفته شده که ازان جمله پرورش ماهی میباشد.
به اساس تجزیه کیمیاوی گوشت ماهی تثبیت گردیده است که گوشت ماهی یک غذای مکمل وپرارزش بوده وازنقطه نظرکالوری وتولید انرژی مشابه به گوشت گوساله میباشد چنانچه فی گرام گوشت گوساله دارای 4 کالوری انرژی میباشد وگوشت ماهی درترکیب کیمیاوی خود دارای پروتین، موادمعدنی، وویتامینهای ضروری بوده ودرصورت میسربودن درغذای انسانها ازبسا امراض وناخوشیهای خطرناک درجامعه ما جلوگیری بعمل خواهد امد.(3)
ازانجائیکه پروتین ها پایه واساس عضویت راتشکیل میدهد وبدون ان حیات ناممکن است وعلاوه بران ویتامینها نیزموثریت خودرابالای وجود به جامیگذارد ویکی ازمنابع عمده انها گوشت ماهی بشمارمیاید.
اهمیت گوشت ماهی:
Ø پروتینی که ازگوشت ماهی بدست میاید نسبت به پروتینی که ازنباتات بدست میاید اقتصادی میباشد.
Ø گوشت ماهی دارای جنسیت عالی بوده ودارای 60 % پروتین درجه اول به اساس وزن خشک بدن میباشد.
Ø گوشت ماهی ازنقطه نظرویتامین ها ومواد معدنی غنی میباشد.
Ø گوشت ماهی به نسبت گوشت سایرحیوانات یک غذای مکمل راتشکیل میدهد که برای صحت فامیلها ضروری محسوب میشود.

انواع ماهی که درافغانستان یافت میشود:
ماهی های ذیل بصورت محلی درافغانستان پیدامیشود.
v شیرماهی
v لقه ماهی
v خال ماهی
v طیاره ماهی
v ماهی موری
v ماهی قنات
v مارماهی.(3)

ساختن فارم پرورش ماهی:
برای کامیابی یک فارم ماهی تعیین جای مناسب بسیارقابل اهمیت میباشد. جای حاصل خیزومتناسب برای کامیابی یک فارم ماهی ضامن پیشرفت وموفقیت میباشد ولی میتوانیم که زمین های جبه زار، بیکاره وبی حاصل رابه فارمهای ماهی تبدیل نمائیم. برای یک فارم ماهی باید زمین خصوصیات ذیل را داشته باشد.
· زمین ریگ زارنباشد.
· دروقت ضرورت به اسانی ازفارم اب خارج گردد.
· به اسانی موتررفته بتواند.
· برای تربیه ماهی درتمام ماه های سال اب پاک موجودباشد.
· دراطراف فارم سرگین وفضله حیوانات، پخل برنج ودیگربقایای نباتی وحیوانی قابل دسترس باشد .
· زمین شوره زارنباشد.
· فارم بخصوص حوض پرورش ماهی باید از گردوغباریا سرک خاکه دورباشد.
· سهولت دربرق رسانی، وسهولت درنظافت وبهداشت موجود باشد.
· خاک رس باشد.
یک فارم کامیاب منحصربه تعیین زمین میباشد، بهترین زمین برای یک فارم پرورش ماهی زمینی است که اب را ایستاده نگهداشته بتواند. زمین ریگ زارقطعا برای ماهی پروری مناسب نیست زیراکه اب دران ایستاده نمیشود. برای فارم پرورش ماهی زمین چرب مناسب است، قبل ازساختن فارم پرورش ماهی لازم است که نمونه خاک به لابراتوارهای خاک شناسی تثبیت گردد وهمچنان لازم است قبل ازانتخاب جای همراه مامورین فنی ماهی پروری مشوره صورت گیرد.(1-2)
تست تعیین محل:
اگرخاک چسپنده باشد وبعدازفشاردادن به مثل گلوله باقی بماند دراین نوع زمین اب به اندازه کافی ایستاده میماند وبرای فارم پرورش ماهی جای مناسب میباشد.
وبرای تست تعیین محل درابتدا حوضی که اندازه ارتفاع، عرض وطولش یک متر باشد درقسمتی که میخواهیم فارم بسازیم حفر وازاب پرمینمائیم وبعد ارسپری شده مدت زمانی دیده شودکه اب درحوض ایستاده است یا خشک شده، اگراب حوض خشک شده باشد جای درست برای احداث فارم پرورش ماهی نمیباشد، اگراب خشک نشده بود جای مناسب برای احداث فارم میباشد.
ومعمولا برای یک فارم به این نسبت خاکها ضروری میباشد.
نوعیت خاک ریگ% سلت% خاک روغنی%
Loam Clay 20 تا 45 15 تا 53 27 تا 40
Silt Clay Loam 0 تا 20 40 تا 73 27 تا 40
Sandy Clay 45 تا 80 0 تا 28 20 تا 35
خاک چرب 45 تا 80 0 تا 28 20 تا 35

نقش اب درپرورش ماهی:
مهم ترین عاملی که برروی موفقیت یا شکست پرورش ماهی تاثیرمیگذارد، اب است. ازروی مقدارابی که دردسترس است، میتوان تعدادماهیان لازم جهت پرورش راتعیین کرد. اما اگرکیفیت اب نامناسب باشد، درهرصورت فارم پرورش ماهی با شکست مواجه خواهد شد. هرماهی میتواند درمحدوده معینی ازاندازه های مربوط به کیفیت اب نظیردما، اکسیجن محلول ودرجه شوری زنده گی کند. نتیجتا دریک فارم پرورش ماهی باید هراندازه ای درحد مطلوب باشد تاماهیان بتوانند سریع رشدکنندوکارایی امرافزایش یابد، با این وجود با توجه به کیفیت اب، باید مدنظرداشته باشیم که اندازه های متفاوت بایکدیگرواکنش متقابل دارند. هم چنین عوامل مورد نظرومحدوده های مربوط به انها ازجمله دمای اب واکسیجن محلول ، درطول دوره زنده گی به میزان قابل ملاحظه ای دچارتغییرونوسان میشوند.
دمای مناسب اب برای تخم ریزی وزمان لازم برای تخم گشایی وشروع تغذیه چوچه ماهیان دربین گونه های مختلف متفاوت است، مثلا دمای مناسب برای تخم پروری درازادماهیان بین(5 تا 12) ودرماهی کپور(17 تا25) درجه سانتیگراد است. ولی دمای لازم برای ازادماهیان درحال رشدبین (0تا 20) درجه متغییراست. برای مثال قزل الا رنگین کمان میتواند درزیرپوشش یخ تقریبا صفردرجه سانتیگراد زنده بماندوهمچنین بقای خودرا دردمای بالای 35 درجه نیزبرای مدت کوتاهی حفظ کندودردمای 21 درجه نمیتواند برای یک دوره طولانی به رشد خود ادامه دهد ودر25 درجه دچاراشفتگی میشود.
معمولا ماهیان برای انجام سوخت وسازبدن به اکسیجن محلول دراب نیازشدید دارند، قابلیت اب برای جذب اکسیجن وتبدیل ان به حالت محلول به دما ونمکهای محلول دران بستگی دارد. هرچه دمای اب افزایش مییابد اکسیجن کمتری میتواند درداخل ان باقی بماند. هم چنین فشاراتمسفیری اب دریادرحد متعارف (760 میلی لتر جیوه)* درنظرگرفته شده است.
هنگامیکه دمای اب بالامیرود وبه حداکثرمحدوده قابل تحمل برای ازادماهیان میرسد میزان اکسیجن موجود کاهش مییابد لذا هرلحظه که واقعه ای رخ دهدلازم است پرورش دهنده ماهی اطمینان حاصل کند که ایا اب توسط دستگاه هوادهنده و سایروسائل ازاکسیجن اشباع شده است یا نه؟ ازانجائیکه هرچه دمای اب بالامیرود میزان تغذیه ماهی نیزافزایش می یابد ونتیجتا اکسیجن زیادتری مصرف میشود. لذا باید توجه کردکه تراکم ماهی درحوض زیادنشود ودردمای بیش از(20) درجه به ماهی غذاندهند زیرا درغیراین صورت مصرف اکسیجن افزایش می یابد وماهیان کوچک نسبت به ماهیان بزرگتربه ازای واحد وزن، اکسیجن بیشتری مصرف میکنند.
اسیدی وقلیائیت PH اب ازجمله شاخصهای مهم برای بهداشت ماهی محسوب میشوند ومحدوده قابل قبول PH برای ماهیان بین (4/6) الی (4/8) قراردارد وتغییرات PH درخارج ازاولین محدوده باعث ایجاد استرس میشود.
بسیاری ازماهیان درطبیعت Euryhalaline هستند واین بدان معنی است که انها میتوانند تغییرات شوری اب راتحمل کنند وبه راحتی به داخل ابهای شوروارد ویا ازان خارج شوند. وماهی کفال مثال از این نوع ماهی ها است وماهی کپور، مارماهیان، رانیزمیتوان درچنین شرایطی پرورش داد.
ازانجاکه ازادماهیان برای مصارف خوراکی پرورش داده میشوند روکوچ رودخانه ای هستند وبه زادگاه خود برمیگردند(( قسمتی اززنده گی خودرادر دریا سپری میکنند)) اما برای تولید مثل لازم است که به داخل اب شیرین برگردند ومحققان نشان داده اند که تخمهای ازاد ماهیان ازنظرتحمل درجه شوری درپائینترین حدقراردارند امادرموردماهیان قزل الای رنگین کمان جوان عوامل مهم درزمینه شامل(( ارتباط بین شوری اب وسن ماهی درهنگام سازگارشدن)) میزان سازگاری دمای اب وسایرعوامل است. برای مثال ماهی قزل الای رنگین کمان با وزنی حدود 1000 گرم میتواند دردمای 6 درجه سانتیگراد مستقیما بداخل اب شوردریا(( میزان شوری 34-32 گرم درهزار)) وارد شود بدون اینکه هیچ گونه سازگاری قبل لازم داشته باشد.
برای پرورش ماهی ازابهای دریا، اب کانالها، اب باران واب چاهای عمیق میتوان استفاده نمود. اگربرای فارم اب ازدریا ویا کانال گرفته میشود بایداحتیاط شودکه اب به حوض ازطریق ابروداخل گردد ودردهانه ابرووحوض باید که جالی سیمی گرفته شود تاازدخول ماهی های گوشت خواروبعضی حیوانات مضرابی جلوگیری به عمل اید. حوض باید همیشه دارای 1-2 متراب باشد.
روشنی افتاب برای تهیه غذا درحوض ضرور است. کثافت اب باعث ممانعت دخول روشنی به حوض میگردد و درحوض اب که روشنی افتاب به اندازه 1.5 فت (40 سانتیمتر) داخل اب نگردد اب حوض کثیف میباشد وبرای پرورش ماهی مناسب نبوده وباعث اخلال درپروسه پرورش ماهی درحوض میگردد.(1-2-3)


طریقه ساختن حوض پرورش ماهی:
جهت ساختن حوض پرورش ماهی ازطریقه های مختلف استفاده بعمل میاید ونکات اساسی که درزمان ساخت حوض مد نظرگرفته میشود قرار زیر است:
§ نوعیت زمین واماده ساختن نقشه حوض.
§ اعمارابگردان یا دکه.
§ سیستم تخلیه یا مجرای خروج اب.
§ مجرای عبوراب اضافی.
§ چقری حوض ( یک مترتا یک ونیم متر).
§ کف حوض .
§ جویچه ها درکف حوض.
حوض باید طوری ساخته شودکه امکان تخلیه اب ازان به طورمکمل وبه زودی امکان پذیرباشدوبدون کدام مشکل انراخشک کرده بتوانیم. برای خشک کردن اب حوض جویچه ها درکف حوض بسیارنقش عمده دارد. وقتی که دریک ساحه چندین حوض بنا میگردد بهتراست که دهانه هرحوض( دهانه خروجی) جدا باشد تاکه اب یک حوض به حوض دیگرنریزد این عمل درممانعت ازاشاعه امراض وافات نقش عمده ای دارد. میتوانیم فارم ماهی به اشکال هندسی احداث نمائیم ولی بهترین شکل ان مستطیلی می باشد زیراکه مراقبت فارم وگرفتن ماهی قدری اسان استو اندازه یک فارم تجارتی در حدود 5 الی 10 جریب خوب است که نگهداری ازاین حوضهای کلان به مشکل صورت میگیرد. ومیتوانیم که حوض های خورد رانیزنظربه ضرورت احداث نمائیم. دراکثرمناطق حوض به هموار سطحه تعمیرمیگردد طوریکه به اندازه دوفت زمین چقرمیگرددواطراف حوض به اندازه 5 الی 6 فت دیوال جورمیگردد که به صورت مجموعی به اندازه 7 الی 8 فت یک حوض چقرتعمیرمیگردد، بندبه اندازه 10 الی 12 فت عریض میباشدوسطح مایل ان 1:2 میباشد. این نوع حوضها زمانی احداث میگردد که حوض توسط واترپمپ پرمیگردد. اگریک حوض به خصوصیات مذکورتعمیرگرددبه اندازه 6 الی 7 فت اب ذخیره کرده میتواند.اگربیش ازیک حوض تعمیرمیگرددسیستم ابیاری جداگانه باید مدنظرگرفته شود، اگراب حوض توسط اب جوی ویا دریا پر میگردد درین صورت حوض کامل توسط کندن کاری سطحه زمین جورگردد.
درکنارفارم ماهی باید یک حوض برای نرسری* نیزتعمیرگردد، حوض نرسری باید یک ششم حوض عمومی باشد. برای نگهداری ماهی درحوضهای بزرگ چوچه ماهی ازهیچری( جای تولیدنسل) و نرسری ها درماه حمل وسنبله خریده میشود ودرحوض نگاه میگردد. ماهی ازحوض کلاندردوران ماه عقرب الی دلو گرفته میشود وبه بازار عرضه میگردد.(2)
ساختن حوض بدوطریق صورت میگیرد.
1. ساختن حوض به شکل خام.
2. ساختن حوض به شکل پخته.

ساختن حوض به شکل خام:
برای ساختن این چنین حوض ها زمین رابه اندازه 2-1 مترچقرمیگرددودرداخل ان اب جای داده شده وچوچه ماهی دران رها میگردد.
نقض ساختن این چنین حوضها این است که دایم اب حوض گل الود میباشد وماهی بدرستی ازغذا استفاده کرده نمیتواند وهم چنان ازاثرناپاکی ماهیان مریض میگردند وهمچنان خالی نمودن اب ازحوضهای خام مشکل میباشد.
ساختن حوض های خامه ازجمله قدیمی ترین شکل ساختن حوض بوده که امروزه درجهان مروج میباشد.

ساختن حوض به شکل پخته:
ساختن حوض های پخته به خاطرتربیه وپرورش ماهی ازجمله جدیدترین طریقه پرورش ماهی به شمارمیرود.
فایده های ساختن حوض های پخته قرارزیراست.
ü حوض های پخته نسبت به حوض های خام اب کم ضرورت دارد.
ü محیط وماحول حوض پاک وخشک میباشد.
ü برای شنا ماهیان اب صاف میباشد.
ü تخلیه اب وخشک کردن ان اسان است.
ü درحوض های پخته ماهیان ازروشنی ونورافتاب به خوبی استفاده کرده میتواند.
ü جمع اوری وسرت نمودن ماهیان اسان است.
نظربه نکات ذکرشده حوض های پخته ازحوض های خام بهتراست.
حوض هابه انواع واشکال مختلف اعمارمیگردد بطورمثال به اشکال مربعی ومستطیلی وانواع خورد وکلان . وحوض ها ازنگاه تامین اب به سه دسته است.
1. حوض های چشمه دار.
2. حوض های که توسط اب باران یا ابهای جاری سیراب میگردد.
3. حوض های که مانند بندهای اب اندودرمسیردریاهاوجوی ها بنا میشود.(3)

لوازم ضروری جهت پرورش ماهی:
سامان ولوازمی که درپرورش ماهی استفاده صورت میگیرد عبارتند از:
o ترمامتربرای معلوم نمودن درجه حرارت اب.
o کراچی دستی برای انتقال دادن غذا.
o واترپمپ جهت تخلیه اب.
o سطل، سبد، لباس ضداب، موزه، دستکش.(2)

پرورش ماهی:
همانطوریکه مطلع هستید میزان رشدماهی بادمای اب، میزان تغذیه وترکیب جنتیکی نژادهای مختلف درارتباط است. فصل ودوره تابش نورنیزبرروی میزان رشد وخصوصا برروی اغاز بلوغ جنسی تاثیر میگذارد وازاین رونقش مهمی دردوره رشد ماهی ایفا میکند. البته این امربه میزان دسترسی پرورش دهنده به تخم یا چوچه بستگی دارد. برای مثال قزل الای رنگین کمان بالغی که درنیم کره شمالی دردمای محیط نگهداری میشود بطورطبیعی درطول ماه های میزان تاجدی تخم ریزی میکند. بنابراین باید فصلی بودن تخم ریزی دلیل اصلی وجود الگوی فصلی برداشت محصول باشد با این وجود درعمل نوسانی دمای اب ومتغییربودن میزان رشد دربین نژادهای پرورشی مختلف باعث میشود که همه این اثرات کاهش یابد. درقزل الای رنگین کمان یک دوره کامل پرورش ازتولید تخم تابرداشت ماهیان 200 گرمی متغییراست وبسته به دمای اب بین 10 تا 20 ماه به طول می انجامد.
اما بسیاری ازپرورش دهنده گان چوچه ماهی وماهیان انگشت قد را تولید کننده گان انها میخرند وکوشش خودرا تنها صرف پرورش این دسته ازماهیان ورساندن انها به مرحله بازاری میکنند. بخشی ازماهیان بعدازتقریبا دوازده ماه دراب دریا بالغ میشوند وبه انها گریلز(Grilse) گفته میشود اما ان دسته ازماهیان که درتابستان سال بعد قبل ازبلوغ ودراندازه های بزرگترصید میشوند کیفیت نامناسب تری دارند وارزش انها به تدریج کاهش می یابد. بنابراین عامل فصل برروی میزان ودستیابی به منابع چوچه ماهی درجای پرورشی ونتیجتا برروی دوره رشد تاثیر میگذارد.(1-3)

تغذیه ماهیان:
اگر توجه داشته باشیم که قیمت غذا درمزارع پرورش ازاد ماهیان 40% هزینه تولید را به خود اختصاص میدهد انگاه میتوان به اهمیت متعادل ساختن تمام جوانب مربوط به تغذیه پی برد. میزان تغذیه متفاوت است وبه اندازه ماهی ودمای اب بستگی دارد.
معمولا نوزادانی که شروع به شنای عمودی میکنند دردمای 10 درجه سانتیگراد به اندازه 7 تا 10% وزن بدن خود، غذامیخورند. همزمان بارشد ماهی میزان مصرف غذا برحسب وزن بدن، کاهش می یابد . بنابراین ماهی درمرحله رشد ازحالت انگشت قد تا سن یک سالگی دردمای 10 درجه سانتگراد به اندازه 1 تا 6% وزن بدن خود غذا میخورند، درصورتی که این نسبت دردمای 5 و15 درجه سانتیگراد به ترتیب 5/0 تا 5/2 و 5/1 تا 5/7 درصد وزن بدن درروز است. البته این مقادیر ممکن است تا 20 الی 30% افزایش یابد که نتیجه ان افزایش میزان رشد ماهی خواهد بود.
روشهای تغذیه ودفعات تجویزغذانیزدرافزایش کارایی جیره حائزاهمیت است. معمولا نوزادانی که تازه شروع به تغذیه میکنند، چه نوزادان قزل الا وچه نوزادان ازادماهی، باید به محض شروع به تغذیه به انها غذا داد . این کارباید به مقدارکم وبه دفعات زیاد صورت گیرد. درعمل دربسیاری ازمزارع، نوزادان رادرمراحل اولیه شروع به تغذیه به طورمداوم وبا استفاده ازغذادهنده های اتوماتیک غذامیدهند.
معمولا درتمام موارد جیره توصیه شده روزانه (برحسب وزن بدن درروز) رابه تعداد دفعات تغذیه تقسیم کنند. باوجود اینکه میتوان غذای لازم برای دفعات مختلف را به طورمساوی تقسیم کرد، اما دربرخی مزارع ترجیح میدهند که دراولین مرحله ازتغذیه روزانه، غذای بیشتری دراختیارماهیان قراردهند.
وسه روش عمده برای غذا دادن به ماهیان وجود دارد که شامل روش دستی، اتوماتیک وتغذیه به اساس تمایل ماهی است.
معمولا درمزارع کوچکتر ازروشهای دستی استفاده میکنند، بدین ترتیب دراستفاده ازسرمایه صرفه جویی میشود. روش دستی مزایای دیگری نیز نسبت به روش اتوماتیک دارد. اولا این روش فرد غذادهنده راقادرمیسازد که ازروی شدت پاسخ ماهیان به غذا دادن، درمورد سلامت انها قضاوت کرد. مثلا میتوان ازحرص ماهیان برای غذاگرفتن، دراولین دقایق پس ازغذادادن، ظاهرعمومی ورفتارانها نام برد. درمزارع پرورش قزل الاکاهش یا فقدان حرکات دیوانه وار یا به اصطلاح (به جوش امدن اب) پس ازبرخورد پلتها با سطح ان به همراه تیره شدن رنگ برخی ازماهیان یاحرکات غیرطبیعی شاخصهای خوبی جهت تعیین کیفیت اب یابروزبیماری درجمعیت محسوب میشوند. تغذیه دستی جلوی اتلاف غیرضروری غذا رانیزمیگیردزیرابه محض اینکه مشاهده شود که جیره، باقی مانده مصرف نشده است میتوان غذا دادن را متوقف کردو درهنگام تغذیه دستی استفاده ارپلتهای حجیم برای مشاهده پاسخ ماهیان دربرابرغذادادن مناسبتراست. زیرا این گونه جیره ها نسبت به پلتهای معمولی مدت بیشتری درسطح اب باقی میماند.
اگرچه روش تغذیه دستی دارای فوائد زیادی است اما درمزارع بزرگتربه خاطر
مشکل کمبود نیروی انسانی استفاده ازاین روش کارساده نیست. دربسیاری ازاین مزارع ازدستگاه های غذادهنده اتوماتیک استفاده میکنند وغذادهنده های اتوماتیک مجهزبه ساعت و نیزهستند.
غذادهنده های اتوماتیک خصوصا برای تغذیه نوزادان بسیارمفید هستند، نوزادانی که شروع به شنای عمودی میکنندبهتراست که تغذیه انها بصورت مداوم صورت گیرد. با استفاده ازنورمصنوعی به همراه نورطبیعی روزانه میتوان به این نوزادان 24 ساعت درروزغذا داداما درعمل بهتراست که انها فقط18 تا 20 ساعت درروزتغذیه کنند زیراتغذیه مداوم 24 ساعته ممکن است موجب بروزمشکلاتی درابشش انها شود. باافزایش سن، تعداد دفعات غذا دادن رادرروز میتوان کاهش داد.
دربرخی ازمزارع پرورش ماهی برای غذادادن ازروش تغذیه براساس تمایل ماهی استفاده میکنند. این روش غذا دهی، روشی است که دران میزان اشتهای ماهی مقدارغذای مصرفی راتعیین میکند. این دستگاه شامل یک نودانی هستندکه حاوی غذا است ویک روزنه دارد وبازشدن ان توسط یک دریچه متحرک کنترول میشود. یک پاندول نیزبه این دریچه متصل است ونوک ان درداخل اب قرار داردبه طوری که ماهی میتواندبه ان برخورد کند که حرکات جانبی پاندول سبب بازشدن دریچه میشودواجازه میدهد غذا ازنودان خارج شودوبه داخل اب بریزد.
ازمعایت این روش اینست که دریچه، دراثربرخوردماهی یاحرکات غیرعمدی وغیرضروری بازمیشود. درهردوحالت این امراتلاف غذا خواهد بود.
اشتهای ماهی درواکنش باعوامل زیادی متغیراست ودرنتیجه سهم تغذیه روزانه براساس دما درسرتاسر فصل رشد تغییرمیکند. اشتهای ماهی اشکارا به دما بستگی دارد. ماهی کپوردردمای 8 الی 10 درجه سانتیگراد فعالانه به تغذیه شروع میکنندووقتیکه دمابالا میرودماهی نیزافزایش می یابدتا اینکه بین 20 الی 25 درجه سانتیگراد به بهینه میرسد.
وبرای حاصل بیشترلازم است که بعضی غذاهای محلی وارزان به ماهی داده شود. پوست برنج،بقایای نباتات،اردجواری وکنجاره. غذای ذکرشده فوق به طریقه درست حل گردد ودرحوض ماهی درنظرگرفته به اندازه 2 الی 3% وزن ان روزانه غذا داده شود. درحوض ماهی باید ازماه حوت الی سنبله غذای اضافی انداخته شود.(3-4)

کارهای ضروری در طی مراحل پرورش:

تمیزکردن حوض پرورشی:
مخازن نگهدای که به خوبی طراحی شده اند، تراکم ماهی درداخل انهازیاد است، جریان اب کافی دریافت میکنند وعموما ازجنس سیمان هستند، تمیزکردن انها به صورت خود به خودی صورت میگیرد. برعکس دربسیاری ازاستخرهای خاکی وبرخی مخازن که طراحی انها قدیمی است، غذای مصرف نشده ومدفوع ماهیان درته انهاتجمع می یابدکه به عنوان بخشی ازفعالیت های رایج درامرپرورش ونگهداری ماهی بوده، انها راجمع اوری کردتابهداشت عمومی جمعیت یاکیفیت اب دچارمشکل نشود. هرشش ماه یکبارویا بیشترباید استخرهای خاکی را تخلیه وخشک کردوگل ولای تجمع یافته را خارج ساخت.
تغذیه ماهیان درنزدیکی پرده توری درچه خروجی نیزبه دفع گل ولای کمک میکند زیراماهیان نیزهمانندسایرحیوانات پس ازتغذیه اقدام به رفع مدفوع میکند ونزدیک بودن محل انجام دفع به جریان اب خروجی این مزیت راداردکه مدفوع شان سریعتربه خارج هدایت میشود درحالی که درسایرقسمتهای استخربه ته ان می افتد ورسوب میکند.
شاید مهم ترین فعالیت رایج درامرنگهداری وپرورش ماهی، کنترول وتمیزکردن پرده های توری موجوددرمحل ورودی اب باشد. این مسئله درهنگامی که برگ درختان می ریزد اهمیت ویژه ای دارد. برخی ازمزارع پرورش ماهی که مرتبا دچاراین مشکل هستند، درمنبع اب خود یک ابزاراتوماتیک برای جمع اوری برگها وسایرذرات قرارمیدهند. مزارعی که دراطراف شان درخت وجود دارد برگهای انها به داخل مخازن میریزد لذا لازم است که حداقل یک یا دوباردرشب خصوصا درهنگام بادهای شدید انها راجمع اوری کرد.
وتمام ماهیانی که تلف شده اند یا درحال تلف شدن هستندوماهیانی که ظاهربیماردارند باید جمع اوری شوند. اگرچه ماهیان تلف شده دربین جمعیت های سالم وحتی مزارعی که ازوضعیت خوبی برخوردارهستند نیزدیده میشود. با این وجود باید هرچه زودترانها را جمع اوری کردتابه منبع الودگی برای سایرماهیان تبدیل نشوند. جمع اوری این گونه ماهیان خصوصا دراستخرهای خاکی ازاهمیت زیادی برخورداراست زیرابه داخل گل ولای به استخرفرومیروند وخطرالودگی همچنان باقی میماند تا اینکه بالاخره استخرزهکشی شود.
انجام امورمربوط به تمیزکردن مزرعه ومراقبت ازماهیان توسط پرسونل زمانی بهترانجام خواهد شد که انها ازلباسها وچکه های ضد اب ومناسب برای تمام فصول استفاده کنند. برای جلوگیری ازاحتمال ورود موجودات زنده بیماریزابه مزرعه این لباسها باید اختصاصا برای کاردرمزرعه استفاده شود. ودرمحل ورود به مزرعه وخصوصا سالن تخم پروری باید حمامی واجد محلول ضد عفونی کننده مناسب،برای شستشوی کفشها وجود داشته باشد وهم ازان استفاده کنند. برگه کنترول باید درمحل مخازن استخرها یاکانالهای پرورش ماهی دردسترس باشد تا پرسونل بتوانند فعالیتهای مربوط به تمیزکردن ومراقبت ازماهیان را درانجا ثبت کنند. ثبت دقیق اطلاعات مربوط به جمعیت ماهیان وسایر اطلاعات ومقایسه انها با یکدیگر یکی ازوظایف مهم پرسونل مزرعه است وباید انها را به این کارتشویق کرد.(3)

تعویض اب حوض:
اب حوض رامیتوان به روشهای مختلف تعویض نمود.
1. استفاده ازواترپمپ که درابتداسرلوله داخل حوض ماهی میشود با تورسیمی بسته و پس واترپمپ را روشن میکنیم، هنگامیکه حجم اب به 30-40 سانتیمترازکف حوض رسید دستگاه را خاموش نموده ومجرای اب تازه رابه داخل حوض هدایت میکنیم وهنگامیکه حوض پرازاب شد اگرنیازبوده دوباره عمل بالا راتکرار میکنیم تا اب شفاف گردد درغیران جریان اب راقطع میکنیم.
2. یک جریان اب دایمی را ازیک طرف به حوض راه میدهیم که درابتدا این جریان اب دریچه مجهزبه تورسیمی نصب میکنیم تاازورودماهیان هرزه ولاروای حشرات دیگرمواد اجنبی به حوض جلوگیری کند ودرطرف دیگر حوض یک دریچه خروجی برای اب قرارمیدهیم تا جریان مداوم اب برقرارباشد وهمیشه اب تازه واکسیجن داردراختیارماهیان قرارگیرد.
3. باایجاد کانالهای انحرافی درکنارحوض میتوان درصورت لزوم با استفاده ازتورماهی هارادرمواقع لازم به داخل این کانال راهنمایی کرد وپس اب حوض راتعویض نمود وبعدازابگیری مجددا درچه کانال انحرافی رابازنموده تاماهیان وارد حوض گردند.

بهداشت ووقایه:
برای مبارزه درمقابل بیماریهای ماهی میتوان ازاصل های اتی استفاده نمود.
Ø درگام نخست باید حوض به مقدارکافی ودارای کیفیت خوب باشد تابه این ترتیب خطر کمبوداکسیجن وظهورالودگی ازمیان برود.
Ø کف حوض وجویچه ها یا شبکه های داخل حوض طوری تنظیم گردد که امکان تخلیه مکمل حوض فراهم شود.
Ø حوضها مکمل خشک شوند وبا چونه ضدعفونی گردند.
Ø ازورود ماهی های ازاد به حوض ممانعت بعمل اید.
Ø ماهی ها دروضع خوب نگهداری گردند. برای این کارازتراکم زیاد، ذخیره طولانی، اجرای کارهای غیرضروری وناراحت نمودن ماهی ها وازانتقال بی موجب انها خودداری گردد.
Ø برای بدست اوردن تخم یا چوچه ماهی به منظورتامین مجددماهی درحوضهای دست داشته نباید به هرکشتگاه ماهی پروری مراجعه صورت گیرد بلکه ازانهائیکه مطمئن و صحی اند تخم وچوچه بدست ایند.
Ø حوض ها ومواد الوده ضدعفونی گردند، هم چنان سامان ولوازم مربوط به طورمنظم ضد عفونی شوند.(1-3)

مشخصه های ماهی های مریض:
ماهی ها وقتی به مرضی دچارمیشوند علامات زیر درانها نمایان میگردد.
Ø ماهی سست میشود.
Ø خوراک رانمیخورد.
Ø روی گل ولای قسمت تحتانی حوض مینشیند وبه شکل معمولی حرکت نمیکند.
Ø به کناره های حوض خود رامیزند.
Ø دهن خود را برای تنفس کردن بازمیکند وکوشش میکند که ازاب بیرون شود.
Ø رنگ ماهی تغییرمیکند.
Ø به جسم ماهی زخم ویالکه دیده میشود.
Ø ماهی بیرون برامده دیده میشود.
زمانیکه همچون علایمی درماهیان فارم مشاهده میشود باید فورا به داکتر ویابه مرکز صحی مراجعه شودوهرچه زودتربه تداوی انها اقدام شود، زیرا بسیاری ازامراض ماهی ساری بوده وخیلی زود تمام ماهیان فارم را الوده میکند. وباید یاداورشویم که هیچ وقت نباید بدون مشوره داکتر به تداوی اقدام شودوازگوشت ماهیان مریض به هیچ صورت استفاده صورت نگیرد.
درنزد ماهی ها امراض اتی بطور عموم بملاحظه میرسد.
Ø بیماری های باکتریایی.
Ø بیماری های ویروسی.
Ø بیماریهای پروتوزوایی.
Ø بیماری های قارچی.
Ø بیماری هایی که بوسیله کرم ها بوجود میاید.
Ø بیماری های محیطی ( اب، هوا، روشنی).
Ø بیماریهای تغذیه وی.(1-3)

مبارزه دربرابرپرازیت های خارجی:
ماهی ها دارای پرازیت های داخلی وخارجی اند درمقابل پرازیت های داخلی انها مبارزه کاردشواراست مگرمیتوان با استفاده ازحمامهای مناسب ماهی راازپرازیت های خارجی عاری ساخت.
درمقابل پرازیت های خارجی ازموادی استفاده بعمل میاید که تاثیر عمومی دارند. مثلا
Ø چونه
Ø نمک
Ø کاپرسلفیت
Ø پتاشیم پرمنگنت
Ø فورمالین
Ø لیزول
هرگاه ازمواد مذکوربه اندازه مناسب کارگرفته شود ماهی های صحت مندبدست میاید ویا حداقل انقدربه ماهی کمک میشودکه باتداوی اندک صحت یاب گردد.
برخی ازعلما حمام نمک طعام را برای ماهی ها پیش ازگذاشتن به حوض ها منحیث یک وسیله مهم وموثروقایوی سفارش میکنند، زیرا چنین حمام انواع مختلف پرازیت های خارجی رانابودمیکند. وماهی را ارامش میدهد واشتهای انراتحریک میکند . اجرای این کار پس ازسپری کردن زمستان برای ماهی ارزش بزرگ دارد.
حمام نمک طعام درتانک های نگهداری، انجام می یابد. درزمان اجرا هوایا اکسیجن باید دراب افزوده شود برای یک حمام که یک تا یک ونیم ساعت رادربرمیگیرد مقداریک ونیم کیلوگرام نمک طعام در100 لیتراب حل میشود.(1-3)

ضد عفونی کردن حوض های الوده:
ضد عفونی نمودن حوضها به وسیله مواد زیرانجام می یابد.
1. چونه
2. کلسیم سیان اماید
3. پتاشیم پرمنگنات
استفاده ازچونه وکلسیم سیان اماید برای تانکهای بزرگ و حوض هایی بکارمیرود که کف طبیعی دارند . برای اجرای این کاراب حوض تخلیه میشود وهنوزکه نم دارد کف حوض زیروروگردیده وچونه به مقدار100 گرام درمترمربع یعنی یک تن درهکتارپاشیده شود. به دنبال ان اندکی اب جریان داده شود تا چونه به شیره تبدیل گردد پس ازان برای مدت 15 روزگذاشته شود . پس ازمدت مذکورحوض دوباره تخلیه وازاب تازه پرگردد.
ازابی که قلویت بلند دارد به حوض های حاوی ماهی ممانعت بعمل اید زیراکشنده است.(2)

دشمنان ماهی:
ماهی دشمن زیاد دارد شماری ازحشره ها، ماهی ها، دوزیسته ها، خزنده ها، پرنده ها، وپستاندارها درجمله دشمنان ماهی قراردارند . دشمنان ماهی یا دایمی اند یا تصادفی ویاهم انهایی که برای بدست اوردن غذا رقابت میکنند.
دوزیسته های کاهل ولاروای انها به خاطررقابت برای بدست اوردن غذا برای ماهی ها زیان اوراند. دوزیسته ها برای ماهی ها بحیث غذا نیزخدمت میکنند ازجمله دوزیسته ها بقه ها بیشترمضراند، یکی ازراه های نجات دوزیسته ها ازبین بردن تخم انها است . این کاربااستفاده ازجالی مخصوص یا تطبیق چونه عملی میگردد .
ان عده خزنده هائیکه دراب بخوبی شنا مینمایند وبخشی اززنده گی خودرا دراب میگذارند، چوچه ماهی ها وحتی ماهی های بزرگتر را ازبین میبرند مثال عمده انها را تمساح (کروکودیل) وبرخی ازمارها تشکیل میدهند.
شماری ازپرنده ها بالای ماهی ها وچوچه های ماهی هجوم برده وازانها تغذیه میکنند. ماهیخورک که یک پرنده کوچک ومقبول است به طورماهرانه ماهی را شکارمیکند. پرنده دیگری بنام مرغابی خاکستری به شدت به شکارماهی میپردازد. مرغابی هانیز برای ماهی مضرتمام میشوند. مرغابی ها به حوضهای تخم گیری وچوچه های ماهی اسیب میرسانند. امابرای حوض های ماهیان کلان مفیداند، زیرا مدفوعات انها بحیث کودبرای حوض اثرمینمایند. قوبرای ماهی ها مضرنیست ومدفوعات انها برای حوض مفید است.
سمورابی ازماهی تغذیه مینماید. درپهلوی ان به قسم اضافی ازسایرحیوانات ابی استفاده میکند. ووقتی مقدارماهی دراب زیاد باشد این حیوان درمقایسه با خوردن، شمارزیادی ماهی رانابود میکند. این حیوان بیشتربه حوضهای زمستانی ضرر میرساند. سمورابی ماهی بزرگ را شکارمینمایدکه به این اساس حوض های پرورشی مخصوص اند. سمورابی به وسیله تلک های بزرگ دفع میگردد حوض زمستانی باید بطورمناسبی باکتاره تجهیزشود.
دشمنان ماهی ازجمله حشرات ابی ازتعدادی قانغوزک های ابی، خسک های ابی، ووبمبیرکها عبارت میشوند. بادرنظرداشت بزرگی انها حشره های مذکوربالای تخم وچوچه های ماهی هجوم می اورد وهم چنان برای بدست اوردن خوراکه با ماهی ها رقابت مینمایند گاهی لاروای انها وگاهی هم حشره مکمل ولاروای انها برای ماهی ها مضرتمام میشود.
این حشرات دراب فراوان اند وبیشتردرجاهایی دیده میشوندکه ازنگاه گیاه های ابی غنی اند وقانغوزک بزرگ شناوریکی ازمضرترین انها راتشکیل میدهد. قانغوزک کاهل چوچه ماهی رامیخورد وخیلی حریص است لاروای ان دربالای پوست ماهی زندگی میکند. این قانغوزک اسیب های بزرگی به حوض های پرورشی میرساند.
قانغوزک سیاه ابی ازاینکه گیاه خوراست به ماهی هاضررنمیرساندمگرلاروای ان سبب مضرت بزرگی به ماهی ها میشود، زیرا چوچه های ماهی ازبین میرود. برای جلوگیری ازانها لازم است تا حوض های پرورشی کم ازکم تا 15 روز پیش ازرهایی ماهی ها به حوض ازاب پرنشوند تااین لاروای مضروقت کافی برای انکشاف پیدا نکند. هم چنان مردابها، جوی های پرلوش وپرسبزه را که دراطراف کشتگاه ماهی پروری قرار دارند پاک نمایند.
برخی ازماهی ها بطورمکمل بالای ماهی های دیگرزندگی میکنند وخسارات بزرگی رابه حوض های ماهی میرسانند. برای جلوگیری ازورود این ماهی ها جالی های مناسب دردهانه حوض ها نصب میگردد. درصورتی که این ماهی ها درحوض ها موجود باشند باید حوض خشک گردد وچونه پاشی دران صورت گیرد. ازداخل شدن ماهی های دیگرنیز ممانعت بعمل اید زیرا درگرفتن غذا به ماهی های اصلی حوض رقابت مینمایند.(2)

دسته بندی یا درجه بندی ماهیان:
درجه بندی یادسته بندی( سورت نمودن) ماهیان رابه انواع واندازه های مختلف تقسیم نمودن میباشد.
دسته بندی ماهیان سال یکباروقتی که حوض ها خشک میگردد صورت میگیردبه خاطرجلوگیری ازخودخوری درماهیان تروت(قزل الا)، دسته بندی انها سالانه چند مرتبه اجرامیشود تا ماهیان خوردوکلان ازهم جداگردند وبه این ترتیب زمینه تغذیه خوبتربرای ماهیان خورد نیزمهیا میشود.
دسته بندی ماهیان باید به دقت انجام یابدوان ماهیانی که درمقایسه بادیگران رشد بهتری مینمایند جداگردند ومنحیث ماهیان نسلی برای تولید نسلهای نوبکاررود.
دسته بندی ودرجه بندی ماهیان طبق معیارهای معین وبا استفاده ازسامان ولوازم خاص انجام میگیرد. بدون شک ماهیان گرفته شده اندازها متفاوت دارند برای جدانمودن انها ازنگاه بزرگی درروی میزگذاشته میشوند ودرجه بندی میگردند این کارزیاتربرای ماهیان مقاوم وماهیان اب گرم عملی میشود برای اجرای درجه بندی ازتورها کارگرفته میشودوماهیانی که ازنگاه بزرگی ونوع ازهم جداشده اند درسطلهایی که 3/2 حصه ازاب پرباشد انداخته میشودووقتی که این سطلها بوسیله ماهی ها پرشد به حوضهای ذخیره یا زمستانی رها میگردند این ماهیان قبل ازرهایی به حوض وزن وشمارمیگردد.

جمع اوری ماهیان:
ماهیان که درحوض نگهداری میشوند به دوطریق جمع اوری میگردند.
1. دراثرخشک نمودن یا تخلیه اب حوض.
2. درموجودیت اب حوض.
هردوروش فوق به منظورجابه جا نمودن دوباره یا رها نمودن ماهی های نو وکنترول وضع حوض، خشک نمودن حوض تطبیق میگردد.
به منظورجلوگیری ازذایعات درزمان گرفتن یا جمع اوری نکات زیر باید درنظرگرفته شود.
· تغذیه ماهیان دوتاسه روزقبل ازخشک نمودن حوض متوقف شود.
· جمع اوری دروقت هوای سرد صورت گیردمانند صبح یا درموجودیت ابریا بارنده گی، وباید به خاطرداشته باشیم که جمع اوری درزمان غرش اسمان ورعد وبرق صورت نگیرد.
· تاسیسات منظم برای درجه بندی ماهی ضروری است.
· ازانتقال ماهی به جاهای بسیاردورجلوگیری شود.
· قبل ازگرفتن وعرضه نمودن ماهی هارا درحوضی که قبلا درنظرمیگیریم به مدت دوروزنگهداری شود تا طعم گل ولای ندهد.
· ماهیان قزل الای راکه هم گوشت انها درموقع فروش واجد دنگدانه است باید حداقل 6 هفته قبل ازبرداشت محصول با جیره مناسب تغذیه کرد.
· ماهیان نباید درطورهای دسته دار یا مخزن (تانک های ترانسپورتی) ذخیره شود.
گرفتن ماهی دراثرخشک نمودن یاتخلیه اب حوض به وقت وپرسونل زیاد ضرورت دارد. اما گرفتن ماهی درموجودیت اب بیشتر به شکل ساعت تیری وسرگرمی به شکل زیراجرا میشود.
دراین روش ماهیگیری ازجالی های متنوع وگوناگون استفاده بعمل میاید.
چوچه های کارپ بوسیله تورهای دسته دارونفیس گرفته میشوند برای این کارباید چوچه های ماهی درپیشروی مجرای تخلیه اب حوض گردایند. این کاردراثرپائین اوردن سطح اب صورت گرفته میتواند. برای گرفتن چوچه های سایرماهی ها نیزبه عین شکل عملی شده میتواند.
تورهای ماهی ازتارهای نخی تهیه میگردد واین تورها پس ازهرباراستعمال باید به خوبی شستشوگردند وتورهای نامبرده درساحه اویزان شده تا خشک گرددودرهیچ صورت باشعاع مستقیم افتاب خشک نشوند.
قبل ازاینکه برداشت شروع شود کارهای مقدماتی زیادی وجود دارد که باید انجام شودمانند طناب،تور، لباسهای ضد اب، موزه، دستکش، سبدهایاجعبه های نگهداری ماهی باید اماده گردد.
برداشت ماهی با تخلیه حوض صورت میگیردتخلیه باید ازطریق یک صفحه سوراخدارکه اندازه سوراخهای ان متناسب باماهی است انجام میشود. وقتی اندازه اب به حدی رسیدکه باموزه میشد داخل حوض ماهی ها راگرفت چند نفرمیتوانند دریک طرف حوض وچند نفردیگردران طرف حوض ایستاده شوندودوطرف توررا بگیرندوتوررا ازقسمتی که دارای وزنه فلزی است داخل اب کنند وقسمت بالایی ان درروی اب قرارمیگیردوسپس کارگرها شروع به کشیدن تورمیکنند تابه انتهای حوض برسند. درانجا قسمتی ازتورراکه بالای سطح اب است بالای پایه های چوبی میگذارند وبرداشت ماهی راشروع میکنندکه توسط تورهای کوچک دستی این کارانجام میگیرد. پس ماهی ها با به اساس نوع درجه بندی کرده ودرداخل سبدها ویا جعبه های چوبی مخصوص قرارمیدهند .(2-4)


انتقال ماهیان:
حمل ونقل ماهیان زنده به کمک روشها ووسائل گوناگونی صورت میگیرد که میتوان ازموارد زیرنام برد.
Ø مخازن کوچک یا ظروفی که انها رادرپشت موترقرارمیدهند.
Ø مخازن بزرگتر که توسط واگنها وبارکشهای سربسته منتقل میشوند.
Ø مخازن بسیاربزرگ.
Ø تانکرهای سفارشی.
این روشها ازهرنوعی که باشد، باید مخازن راکاملا عایق بندی کردتاحتی الامکان دمای اب بدون تغییر بماند وبا دمای اب مزرعه تفاوتی نداشته باشد.
مشکل عمده حمل ونقل ماهی عمدتا به تامین اکسیجن کافی، دفع امونیاک وکاربن دای اکساید وحفظ دمای مناسب مربوط میشود. درهنگام انتقال میزان اکسیجن نباید درهیچ زمانی به کمتراز 6 میلی گرام درلیتربرسد، اکسیجن لازم لازم را میتوان به راحتی با پمپهای گازکه به ترتیب عمل هوادهی یا اکسیجن دهی را انجام میدهند تامین کرد.
هنگامیکه هواگرم است ممکن است که لازم شود که برای حفظ دمای اب درحد مناسب ازیخ اسفاده کنیم ولی درهیچ شرایطی نباید اجازه داد که ماهی با یخ تماس پیداکند. عایق بندی درست مخزن باعث میشودکه هنگام حمل ونقل، افزایش دمای اب به حد اقل ممکن برسد. درمورد دستگاه های بزرگترخصوصا درسفرهای طولانی وهنگامیکه دمای اب زیاد است لازم است که ازیک دستگاه خنک کننده استفاده کنیم تا اب رابطورمداوم خنک کند.
اگرچه، وزن ماهیانی که میتوان انتقال داد به عوامل متعددی بستگی دارد اما عنوان میشودکه دردمای 10 درجه سانتیگراد میتوان 5/0 تا 5/1 کیلوگرام ماهی قزل الای رنگین کمان 8 تا 11 اینجی(220) گرمی رادریک گالن اب جای داد به شرطی که کیفیت اب رضا بخش ومناسب باشد.
قبل ازجابجائی بایدماهیان رابسته به اندازه انها به مدت 24 تا 48 ساعت بدون غذا نگهداشت ، البته باید شرایط موجود ازنظربهداشتی مناسب باشد. 15 دقیقه پس ازحرکت باید رفتارماهیان مورد بازرسی قرار گیرد . عین همین کارراباید درهنگام سفردرفواصل منظم خصوصا یک ساعت پس ازشروع حرکت انجام داد زیرا بخش زیادی ازامونیاک دراین هنگام ازاد میشود. هنگام رسیدن به مقصد باید دمای اب مخازن وابی که ماهیان را درداخل ان تخلیه میکنیم اندازه گیری شود تامطمئن شویم که ماهیان درهنگام انتقال درمعرض شوک حرارتی قرارنخواهند گرفت . اختلاف دمای موجود رانیزمیتوان درطی چند ساعت باشناورکردن کیسه های حاوی ماهی درداخل مخازن جدید ازبین برد یا اینکه مقدارکمی ازاب جدید را به ارامی به داخل این کیسه ها ریخت.(2-4)
























نتیجه گیری:
ازانجائیکه برای غذای انسانی پروتین بسیارمهم میباشد وبا وجودیکه اکثریت مواد غذایی دارای پروتین است ولی با انهم گوشت ماهی دارای 60% پروتین درجه اول به اساس وزن خشک بدن میباشد. ودرکشورهای عقب مانده نظر به کشورها پیشرفته ازگوشت و محصولات ماهی به اندازه کافی استفاده به عمل نمیاید انهم بدلیل پائین بودن وضعیت اقتصادی و نداشتن معلومات کافی درباره فوائد اقتصادی وغذائی ان.
هم چنان ازطرف دیگر الودگی منابع ابی کشوروشکاریا گرفتن توسط مواد منفجره باعث کمبود ماهی وماهی پروری طبیعی درکشور شده است.
با انهم میتوان به صورت اسان پرورش ماهی را درکشورترویج نمود، انهم با توجه به ارائه معلومات اساسی درباره روشهای پرورش، فوائد غذایی اقتصادی و احتاجات ماهی.
ونیز ازانجائیکه پروتین ها پایه واساس عضویت را تشکیل میدهند وبدون انها حیات ممکن نیست وعلاوه براین ویتامین ها نیز موثریت خودرا بالای وجود بجا میگذارد ویکی ازمنابع عمده انها گوشت ماهی بشمار میرود.
وازلحاظ غذایی گوشت ماهی دارای فوائد زیادی است مانند:
Ø پروتینی که ازگوشت ماهی بدست میاید ازپروتینی که ازنباتات بدست می اید اقتصادی تر است.
Ø گوشت ماهی دارای جنست عالی بوده ودارای 60% پروتین خالص است.
Ø گوشت ماهی ازنقطه نظرویتامینها ومواد معدنی غنی است.
Ø گوشت ماهی درمقایسه با گوشت های سایرحیوانات یک غذای مکمل را تشکیل می دهد که برای صحت فامیل ها ضروری محسوب میشود.
وانچه دررابطه به پرورش ماهی گفته شده ، انواع ماهی های مختلف که بصورت ازاد دراین کشوریافت میشوند عبارتند از:
Ø شیرماهی.
Ø لقه ماهی.
Ø خال ماهی.
Ø مارماهی.
Ø ماهی طیاره ای.
Ø ماهی قزل الا.
وازانجائیکه اقلیم کشورما چه ازلحاظ اب وهوا برای پرورش ماهی یک بستر عالی بوده که می توان ازاین اقلیم با یک برنامه ریزی دقیق حداکثراستفاده نموده وبا این خصوصیات اب وهوائی کشورعزیزما دراکثرمناطق ان نظیرکاپیسا، جلال اباد، مزارشریف، وبامیان فارمهای پرورشی خوبی ساخته شده اند و طی تجربیاتی که انها درقسمت پرورش انواع مختلف ماهی ها انجام داده اند، تا اکنون به این نتیجه رسیده اند که افغانستان بسترخوبی برای پرورش ماهی قزل الا است که میتواند دراقتصاد کشور دراینده های نزدیک یک نقش مهمی مثل پوست قره قل ویا میوه جات خشک داشته باشد.